Rzepak to podstawowa roślina oleista uprawiana w Polsce. Rzepak ma mocny, palowy system korzeniowy, którego długość dochodzi do 120-290 cm długości w pełni wzrostu. Nasiona rzepaku to prawie 50% oleju, a reszta to zawierająca do 40% białka śruta poekstrakcyjna. Udany rozwój rośliny w miesiącach jesiennych zwiększa szansę na lepszy jakościowo oraz ilościowo plon. Prawidłowy pokrój rośliny przed rozpoczęciem zimy to szyjka korzeniowa o grubości do 2 cm oraz rozeta licząca od 8 do 10 liści.

Rzepak najlepiej rozwija się jesienią gdy występuje do dwóch i pół miesiąca dni ze średnią temperaturą powyżej 5ºC. Lepiej wytrzymuje zimę zimotrwały niż zboża takie jak jęczmień ozimy i bardzo dobrze reaguje na mrozy do -15ºC, a pod śniegiem nawet do -30ºC. Jednak w miesiącach zimowych jego odporność na mróz zmniejsza. Z drugiej strony pąki kwiatowe rzepaku nie znoszą dobrze przymrozków na początku maja. Rzepak najlepiej plonuje, szczególnie od okresu kwitnienia, gdy roczne opady dochodzą do 525 mm.

Optymalne terminy siewu zbóż jarych

Gleba pod rzepak

Rzepak wymaga gleb o wysokiej kulturze. Gleba powinna mieć uregulowany odczyn (pH w 1M KCl zawsze powyżej 6,0), a przy niższym odczynie nie wykształca prawidłowo systemu korzeniowego, co skazuje rośliny na gorsze plonowanie. Gleba powinna zawierać jak najwięcej próchnicy i co najmniej średnią zasobność przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu. Siew w zależności od rejonu Polski od 10 do 25 sierpnia.

Najefektywniejsze są gleby bogate w próchnicę i wapń czyli gleby kompleksu pszennego bardzo dobrego i dobrego, żytniego bardzo dobrego oraz pszennego górskiego (klasa I-III). Gorzej rzepak plonuje na glebach kompleksu żytniego dobrego (klasa IV). Słabsze gleby (klasa V i VI) nie nadają się do uprawy rzepaku.

Jak wykorzystać w pełni możliwości nawozu azotowego

Pierwiastki niezbędne do dobrego wzrostu

Rzepak ozimy jesienią powinien być nawożony głównie azotem i potasem (po 60-80 kg N i K2O z ha). Gdy podamy 1 t nasion i odpowiednią masą słomy rośliny przeciętnie pobierają: 50-60 kg azotu (N), 24 kg fosforu (P2O5), 50-60 kg potasu (K2O), 50-60 kg wapnia (CaO), 8-10 kg magnezu (MgO), 8-12 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO3 – 20-30 kg, 60 g boru (B), 10-40 g miedzi (Cu), 100 g manganu (Mn), 1-2 g molibdenu (Mo) i 60-150 g cynku (Zn). To oznacza, że z 3 t nasion z ha pobierane jest około 150 kg azotu, 75 kg fosforu, 150 kg potasu, 150kg wapnia, 30 kg magnezu i 30 kg (S) siarki. Rzepak jest bardzo wrażliwy na brak boru i cynku.

Sposób nawożenia gleby pod rzepak

Rzepak słabo rośnie na glebach ubogich w magnez. W takim wypadku podaje się wapno magnezowe, nawet bezpośrednio po przedplonie, w niewielkich ilościach - 350-500 kg/ha dolomitu.

Jeżeli gleby są kwaśne, to przynajmniej rok wcześniej stosuje się wapno węglanowe lub tlenkowe. Azot stosowany przedsiewnie w formie saletrzanej zmniejsza mrozoodporność rzepaku podczas gdy gdy fosfor i potas ją nasilają. Nawożenie rzepaku dobrze przyswajalnymi formami fosforu i potasem w postaci nawozów kompleksowych najlepiej stosować pod orkę siewną, nawet na ściernisko, jeśli uprawiany jest po zbożu. Nie poleca się wysiewania nawozów przed ostatnimi uprawkami przedsiewnymi.

Wybór nawozu warunkuje dobry wzrost

W przypadku gdy cała dawka nawozów wieloskładnikowych przedsiewnie nie została podana, można pogłównie podawać połowę dawki, wczesną wiosną, gdy istnieje możliwość wjechania na pole. Dawkę nawozów dzieli się gdy gleby nie są słabe. Na gleby słabsze podaje się przedsiewnie całą dawkę fosforu i większość potasu, co skutkuje większą wytrzymałością roślin na mróz oraz zwiększa skuteczność nawożenia azotem na wiosnę.

Nawozy organiczne – klucz do zrównoważonego rolnictwa

Jakie nawozy wykorzystać do nawożenia rzepaku?

Ponieważ rzepak pobiera znacznie więcej potasu niż fosforu, powinno się stosować nawóz kompleksowy o szerszym stosunku fosforu do potasu (P:K) - Polifoskę Petroplon, (P:K-1:3) Polifoskę 4 (P:K-1:2,7) albo Polifoskę 5 (P:K-1:2). W przypadku uprawy po przyoranej słomie zbóż, która jest bogatym źródłem potasu, można wykorzystać nawóz kompleksowy o węższym stosunku P:K, czyli 1:1,5 (Polifoska 6, Polifoska M-MAKS).

Przy nawożeniu rzepaku na glebach słabszych oraz średnio zasobnych można podawać przedsiewnie część dawki, na przykład przy plonie 3 t na glebie średnio zasobnej - 110 kg/ha Polifoski 4 i wczesną wiosną 310 kg/ha Polifoski 12. Część rolników na lepszych glebach stosuje Polifoskę 12 tylko na wiosnę.

Wapno a obornik – kiedy który stosować?

Rzepak w kwietniu - do rozpoczęcia pąkowania, pobiera z gleby aż 75% wszystkich składników pokarmowych pobieranych przez całą swoją wegetację. Pobieranie słabnie już do początku kwitnienia. Skuteczne jest podanie pod rzepak większe dawki nawozów, biorąc pod uwagę mniejsze ich wykorzystanie, a zmniejszyć nawożenie zboża, które będzie po nim uprawiane.

Nawożenie rzepaku azotem

Wiosną na każdą przewidywaną 1 t plonu nasion należy stosować po co najmniej 50 kg azotu, czyli pod plon 3 t nasion - 150-180 kg N/ha. Stosując dawkę 150-180 kg/ha należy przeznaczyć tylko około 50-70 kg/ha azotu przed lub w chwili ruszania wegetacji (wyższą dawkę, nawet 90 kg N/ha, gdy plantacja słabo przezimowała lub jesienią nadmiernie wybujała). Ta dawka powinna być umiarkowana, bo saletra powoduje rozhartowanie roślin, a nawrót chłodów może rzepakowi bardzo zaszkodzić.

Rzepak świetnie wchłania jesienią nawożony na pole mocznik. Jeżeli przedplonem jest zboże, po którym zaorana została słoma trzeba dodać 50-60 kg N/ha, czyli 110-130 kg mocznika. Jeżeli mimo wszystko będzie brak azotu powinno się dolistnie podać 10% roztwór mocznika (10 kg mocznika w 100 litrach wody z dodatkiem siarczanu magnezu i manganu oraz boru) w ilości do 20 kg N/ha, czyli do 300 litrów roztworu na hektar, najpóźniej w pierwszych dniach października.

Forma azotu pod rzepak

Na rynku dostępne są formy nawozów azotowych: amidowa (C-NH2), amonowa (NH4) i azotanowa(NO3). Każda z nich ma swoje lepsze lub słabsze strony. Dla przykładu forma azotanowa szybko działa i nie trzeba mieszać jej z glebą, co jest kluczowe w pogłównym nawożeniu rzepaku wiosną w okresach największego ich zapotrzebowania na ten składnik. Skutecznie działa w niskich temperaturach. Słabszą stroną tej formy podawania azotu jest fakt, iż jest często wymywana z gleby podczas opadów, co powoduje straty finansowe podczas uprawy.

Kiedy dopłaty do nawozów?

Część rolników nie podaje azotu w formie azotanowej późnym latem i na przedwiośniu ponieważ powoduje rozwadnianie soku komórkowego i zmniejsza zdolność roślin do dobrego przetrwania zimy.

Spora grupa rolników podczas nawożenia rzepaku, stosuje przy I dawce mieszankę formy azotanowej i amonowej w stosunku 1:3, natomiast II razem formy azotanowa i amonowa w stosunku 1:1. Forma gra kluczową rolę zwłaszcza gdy chodzi o pierwszą dawkę. Zaleca się, by była podawana w formie łatwo dostępnej, tj. saletrzanej (NO3), przykładowo stosując saletrę amonową. Zastosowanie tej formy spowoduje, ze rzepak szybciej zregeneruje uszkodzenia i odbuduje rozetę liściową.

Zadbaj o opryskiwacz przed zimą

Podawanie siarki

Podawanie jak najwcześniejsze, czyli po rozpoczęciu wegetacji, siarki ułatwia pobieranie azotu przez rośliny, co skutkuje większym końcowym plonem, tym bardziej, że woda lub opady deszczu łatwo wymywają ją z gleby.

Rzepak przy plonie nasion 4 tony z 1 ha pobiera siarkę na poziomie 40–60 kg S/ha (czyli 85–135 kg SO3). To głównie system korzeniowy pobiera siarkę z gleby. Siarka uodparnia rośliny na szkodniki i choroby. Siarka w postaci siarczanów powinna być systematycznie dostarczana do gleby aż do końca wegetacji roślin.

Przystępując do nawożenia rzepaku, trzeba wiedzieć, że roślina bardzo dobrze przyjmuje siarkę podaną wczesną wiosną. Wielu rolników stosuje wczesną wiosną polifoskę 21 [N(MgS) 21-(4-35)] albo Saletrosan [N(S) 26-(13)] lub w dawce 150-200 kg/ha. Wraz z dawką 200 kg/ha Saletrosanu wprowadza się około 25- 26 kg S/ha, a z 200 kg Polifoski 21 około 65-70 kg SO3, czyli 27-28 kg S oraz 7-8 kg magnezu, który rośliny szybko wchłaniają. Taka ilość siarki (8 kg s/tonę ziarna), a także siarka będąca składnikiem nawozów wieloskładnikowych pokrywa plon co najmniej 4 ton nasion z hektara.

Siarka jest konieczna dla rzepaku w dość dużych ilościach jednak trzeba pamiętać, że wystarczy od 40 do 45 kg S/ha (czyli 120 kg SO3), przy dość intensywnej uprawie. Jeżeli podamy zbyt dużo siarki to szybko zakwasimy glebę, a nasiona rzepaku stracą swą wysoką jakość.

Ministerstwo o stosowaniu nawozów naturalnych jesienią

Wczesną wiosną najlepiej zastosować Salmag z borem, saletrzak albo siarczan amonu najskuteczniej w dawce 150- 200 kg/ha. Pozostała część dawki (około 60-100 kg N/ha) to mocznik lub saletra amonowa podawana w jednokrotnie lub dwukrotnie, od tworzenia pąków do rozluźniania się paków w gronie.

Bor wspomaga kwitnienie roślin

Orka przedzimowa to lepsza jakość gleby

Ważnym ale słabo rozprowadzanym w roślinie pierwiastkiem jest bor. Po to by ułatwić sobie nawożenie rzepaku można podzielić jego podanie na 2 dawki. Jeden zabieg dolistny wymaga podania ok. 0,6 kg/ha boru. Bor odpowiada za syntezę skrobi i cukru w roślinie, jest ważnym elementem budowania ścian komórkowych, a także uodparnia rośliny na choroby i szkodniki. Wspomaga także kwitnienie, przeciwdziała wyleganiu roślin oraz efektywne zapylanie, co skutkuje większą produkcją nasion.

Większość bo aż 80% pól w Polsce ma braki boru dlatego trzeba dostarczyć go w nawozie.

Mangan to lepsza fotosynteza w roślinie

Mangan wzmacnia odporność roślin nie tylko na choroby, lecz także na uszkodzenia mechaniczne. Mangan odpowiada za procesy fotosyntezy czyli za podstawowe procesy w tworzeniu plonu. Przy nawożeniu dolistnym rzepaku ozimego, można podawać mangan na dwa sposoby: 1 kg Mn/ha w postaci siarczanowej i 0,2–0,4 kg Mn/ha w formie chelatu. Często podaje się mangan razem z borem jako oprysk na lepszą wegetację roślin.

Jesienne przebarwienia liści rzepaku to nie zawsze efekt niedoborów

Bez magnezu rzepak źle rośnie

Magnez jest nieodzowny dla prawidłowego wzrostu i dalszej wegetacji rzepaku. Przy niedoborze magnezu stosuje się dolistnie siedmiowodny siarczan magnezowy (MgSO4 × 7 H2O). w jednakowym stężeniu tego nawozu w całym procesie wegetacji, czyli 5% (5 kg w 100 l). Zużywamy więc 12,5 - 13 kg nawozu z zawartością ok. 2kg MgO na 1 ha z 250 l wody.

Mija czas na siew rzepaku

Siedmiowodny siarczan magnezowy chroni rzepak przed ewentualnym poparzeniem przez mocznik. Jego zastosowanie jest sprzęgnięte z wodnym roztworem mocznika o stężeniu 12% i ze środkami zawierającymi głównie bor i mangan.

Dokarmianie dolistne magnezem przynosi pożądane skutki na początku wiosny, gdy temperatura mocno spadnie i gdy rośliny słabiej pobierają ten składnik z gleby. Część rolników podaje magnez razem z nawozami do rzepaku ozimego jednak jest to uzależnione od zawartości magnezu w glebie.

Dolistnie zapewniamy roślinie całą gamę mikroskładników

Dokarmiając rzepak dolistnie po przyoraniu słomy, w glebie średnio na każdą 1 tonę nasion mamy: 16 kg azotu (N), 6 kg fosforu (P2O5) i 40 kg potasu (K2O), czyli przy plonie 3 ton nasion stanowi to 48 kg azotu, 18 kg fosforu i 120 kg potasu, co trzeba mieć na uwadze przy wyliczaniu dawki nawozu pod kolejną roślinę. Mocznik nie oparza rzepaku, bez względu na fazę rozwojową, z tego powodu można w zabiegu dolistnym zastosować wodny roztwór o zawartości 12% mocznika, co oznacza 12 kg nawozu w 100 litrach wody. Do tego trzeba doliczyć 5 kg siarczanu magnezu i preparatów z mikroskładnikami takimi jak bor oraz na wiosnę mangan i cynk. Wiosną wykonujemy 3-5 oprysków, przy starcie wegetacji aż do fazy zielonego zwartego pąka. Taki roztwór powinien zawierać niewielkie ilości – do 100 gr/ha boru.

Odpowiednie nawożenie - dobra jakość nasion

Pierwiastki podawane w odpowiedniej ilości oraz w najlepszym terminie wpływają korzystnie na jakość nasion. W przypadku nawożenia rzepaku azotem, widoczne jest równomierne dojrzewanie, zwiększa zawartość tłuszczu i białka w nasionach. Dzięki podaniu potasu, fosforu oraz magnezu roślina jest znacznie odporniejsza na patogen i choroby przez nie wywoływane, a także na niedobór lub nadmiar wody. Siarka także zwiększa zawartość tłuszczu w roślinie i stymuluje zmianami udziału nienasyconych kwasów tłuszczowych. Niedobór siarki ogranicza wzrost i plonowanie rzepaku. Stosowana w nadmiernej ilości przyczynia się do wzrostu niepożądanych glukozynolanów i najczęściej zakwasza glebę.

(rup) Tomasz Kodłubański