Jednym z głównych zanieczyszczeń gazowych powietrza powstającym w toku szeroko rozumianej produkcji rolniczej jest amoniak. Szacuje się, że w Unii Europejskiej rolnictwo jest odpowiedzialne za ponad 92% emisji tego gazu, natomiast w Polsce wartość ta sięga 94% – czytamy we wstępie dokumentu opracowanego ekspertów z instytutów nadzorowanych przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Ochrona wód przed azotanami – wkrótce nabór wniosków

Określa on szereg praktyk rolniczych, mających na celu ograniczenie emisji amoniaku do atmosfery, które są możliwe do zastosowania w polskim rolnictwie. Kodeks obejmuje przede wszystkim kwestie niskoemisyjnych technik rozprowadzania i przechowywania nawozów oraz systemów utrzymywania i żywienia zwierząt. Dokument zawiera również zalecenia dotyczące racjonalizacji nawożenia azotowego. Przy wyborze praktyk kierowano się potencjałem ograniczenia emisji z uwzględnieniem kosztów zastosowania oraz skali trudności we wdrożeniu.

Wkrótce nabór na ochronę wód przed azotanami

Kodeks jest pomocnym narzędziem w upowszechnianiu metod ograniczania emisji amoniaku z rolnictwa, jak również racjonalnego zarządzania azotem w gospodarstwie rolnym. Znajdują się w nim liczne odesłania do zaleceń zawartych w Zbiorze Zaleceń Dobrej Praktyki Rolniczej mającym na celu ochronę wód przed zanieczyszczeniami azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych.

Obydwa dokumenty są  kluczowe z punktu widzenia dostosowań sektora rolnego do działań związanych z realizacją wymogów Unii Europejskiej w zakresie szeroko pojętej polityki ochrony środowiska. Jednocześnie w sposób komplementarny przyczyniają się do upowszechniania w polskim rolnictwie praktyk i zmian technologii produkcji sprzyjających ograniczeniu emisji zanieczyszczeń, przy założeniu poniesienia minimalnych kosztów przez rolników, co pozwoli na ekonomiczną optymalizację ich stosowania.

ARiMR: 3 kwietnia ostatnim dniem na wnioskowanie o pomoc w ramach „Inwestycji chroniących wody przed zanieczyszczeniem azotanami pochodzenia rolniczego”

We wstępie opracowania czytamy dalej:

Największa część emisji amoniaku związana jest z odchodami zwierząt - 78%, a pozostałe 22% emisji związane jest ze stosowaniem mineralnych nawozów azotowych. Amoniak jest nieorganicznym związkiem chemicznym azotu i wodoru, który w odchodach zwierzęcych powstaje w wyniku bakteryjnych i enzymatycznych procesów rozkładu substancji białkowych, między innymi aminokwasów, amidów, mocznika i kwasu moczowego.

Jakie stężenie mocznika na zboże

Emisja amoniaku z nawozów azotowych występuje na skutek ich rozkładu pod wpływem wilgoci z gleby i powietrza, i jest zróżnicowana w zależności od ich rodzaju. Powstawanie amoniaku w produkcji rolniczej uzależnione jest od wielu czynników, wśród których wymienić można: zawartość azotu w diecie żywieniowej zwierząt, sposób utrzymania zwierząt, sposób magazynowania nawozów naturalnych, rodzaj stosowanych nawozów, jak również dawka i technika ich aplikacji oraz warunki atmosferyczne.

Emisje amoniaku z rolnictwa mogą wywoływać wiele negatywnych skutków w środowisku. Do najważniejszych z nich należy eutrofizacja ekosystemów wodnych i zakwaszenie gleb. Uwolniony z amoniakiem azot umożliwia gwałtowny rozwój glonów i sinic, co w konsekwencji ogranicza dopływ tlenu, prowadząc do degradacji zbiorników wodnych. Zakwaszenie gleb może prowadzić do zmniejszenia przyswajalności składników pokarmowych niezbędnych dla rozwoju roślin. Ponadto zjawisko to może zwiększać ruchliwość niebezpiecznych dla ludzi i roślin pierwiastków, głównie metali ciężkich oraz ograniczać aktywność drobnoustrojów.

Wyemitowany do powietrza amoniak, który może powracać w opadzie suchym lub mokrym, stanowi również zagrożenie toksyczne upraw i może zwiększać wrażliwość roślin uprawnych na czynniki stresowe. Problem ten został rozpoznany w Europie już w latach 70. ubiegłego wieku, czego efektem było podpisanie dnia 13 listopada 1979 r. Konwencji w sprawie transgranicznego zanieczyszczenia powietrza na dalekie odległości, która nazywana jest potocznie konwencją genewską.

Jej celem jest ochrona ludzi i środowiska przed zanieczyszczeniem powietrza poprzez ograniczenie emisji i zapobieganie zanieczyszczeniu powietrza, w tym transgranicznemu przemieszczaniu zanieczyszczeń na dalekie odległości. Dotyczy takich zanieczyszczeń jak: związki siarki, tlenki azotu, amoniak, lotne związki organiczne, metale ciężkie, trwałe zanieczyszczenia organiczne oraz pyły.

ARiMR: Do 150 tys. złotych na inwestycje chroniące wody przed zanieczyszczeniem azotanami

Obecnie kluczowym dokumentem w zakresie ograniczania emisji amoniaku i realizacji długofalowego celu polityki Unii Europejskiej dotyczącego poprawy jakości powietrza do poziomu, nie powodującego znacznych negatywnych skutków ani zagrożenia dla zdrowia ludzkiego i środowiska, jest Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 grudnia 2016 r. w sprawie redukcji krajowych emisji niektórych rodzajów zanieczyszczeń – 10 – atmosferycznych, zwana dyrektywą NEC.

Dyrektywa ta ustanawia zobowiązania dla państw członkowskich w zakresie redukcji emisji antropogenicznych zanieczyszczeń do atmosfery, a także zawiera wymóg sporządzania, przyjmowania i wdrażania krajowych programów ograniczania zanieczyszczenia powietrza oraz monitorowania emisji tych zanieczyszczeń oraz ich skutków.

Wkrótce nabór na wsparcie ochrony wód przed zanieczyszczeniem azotanami

Zgodnie z założeniami dyrektywy NEC, głównymi narzędziami skutecznego ograniczania emisji amoniaku z rolnictwa będą środki i strategie zawarte w krajowym programie ograniczania zanieczyszczenia powietrza, jak również stosowanie się rolników do dobrowolnych zasad zawartych w krajowym Kodeksie doradczym dobrej praktyki rolniczej dotyczącym ograniczania emisji amoniaku, który prezentujemy Czytelnikowi poniżej.

Jednocześnie należy zauważyć, że podstawę prawną do opracowania ww. Kodeksu stanowi ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U. 2018 poz. 1259 z późn. zm.). Racjonalne, zrównoważone zarządzanie na każdym etapie produkcji rolniczej ma kluczowe znaczenie dla opłacalności prowadzonej przez rolnika działalności, ograniczania i przeciwdziałania emisji zanieczyszczeń do powietrza, jak również ograniczania strat wartościowych składników nawozowych.

Fundusz Ochrony Rolnictwa – dlaczego rząd chce powołać nowy organ?

Przedstawione w Kodeksie dobre praktyki rolnicze ograniczające emisje amoniaku są możliwe do zastosowania w polskim rolnictwie. Przy ich wyborze kierowano się potencjałem ograniczenia emisji z uwzględnieniem kosztów zastosowania oraz skali trudności we wdrożeniu. Zastosowanie tych praktyk oprócz ograniczenia emisji może doprowadzić do poprawy wykorzystywania azotu zawartego w nawozach naturalnych i mineralnych.

Zmiany w programie azotanowym. O co pytają rolnicy?

Tekst Kodeksu podzielono na rozdziały, które prezentują najważniejsze aspekty zarządzania oraz możliwe do zastosowania praktyki na każdym etapie produkcji rolniczej. Poszczególne rozdziały odnoszą się do zarządzania azotem z uwzględnieniem cyklu obiegu azotu, żywieniowych metod ograniczania emisji amoniaku z produkcji zwierzęcej, niskoemisyjnych systemów utrzymania zwierząt, niskoemisyjnych systemów przechowywania naturalnych, niskoemisyjnych technik aplikacji nawozów naturalnych oraz ograniczania emisji amoniaku podczas stosowania nawozów mineralnych.

Opisane metody ograniczania emisji amoniaku są spójne z zaleceniami zawartymi w Kodeksie Ramowym Europejskiej Komisji Gospodarczej Organizacji Narodów Zjednoczonych z 2014 r. dotyczącym dobrej praktyki rolniczej na rzecz redukcji emisji amoniaku w tym zakresie i jednocześnie stanowią ich rozwinięcie. Pomocny w odbiorze czytelnikowi może być zamieszczony w Kodeksie spis pojęć oraz wykaz użytych skrótów.

Należy mieć na uwadze, że część praktyk rolniczych dotyczących zarządzania azotem, systemów przechowywania nawozów naturalnych, a także technik ich aplikacji, została już opracowana na potrzeby Programu azotanowego oraz Zbioru Zaleceń Dobrej Praktyki Rolniczej mającego na celu ochronę wód przed zanieczyszczeniami azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych.

„Zielony ład” – walka ze zmianami klimatu, czy przepis na katastrofę?

W związku z tym niniejszy Kodeks stanowi niejako uzupełnienie wymogów i zaleceń zawartych w ww. dokumentach z jednoczesnym ich rozwinięciem w zakresie emisji amoniaku. Spójne podejście w tym zakresie uzasadnione jest tym, że zarówno Dyrektywa Azotanowa, jak rów- – 11 – nież Dyrektywa NEC są kluczowe z punktu widzenia dostosowań sektora rolnego do działań związanych z realizacją wymogów Unii Europejskiej w zakresie szeroko pojętej polityki ochrony środowiska i klimatu.

Jak zyskać 150 tysięcy na inwestycje chroniące wody przed zanieczyszczeniem azotanami?

Te unijne regulacje prawne wdrażane są z uwagi na różne cele (odpowiednio: ochronę wód i powietrza) i dotyczą różnych substancji/związków zanieczyszczających, a wdrażanie w praktyce rolniczej wymogów z nich wynikających jest obecnie na różnym etapie. W wymiarze praktycznym sprowadzają się one jednak do realizacji podobnych praktyk i zmian technologii produkcji rolnej na poziomie gospodarstwa.

W związku z tym w pracach badawczych na rzecz określenia niezbędnych dostosowań sektora rolnego, już na etapie negocjacji rozwiązań prawnych, należy te obszary traktować łącznie, w sposób kompleksowy. Mamy nadzieję, że poniższe opracowanie będzie pomocnym narzędziem w upowszechnianiu metod ograniczania emisji amoniaku z rolnictwa, jak również racjonalnego zarządzania w gospodarstwie rolnym.

Jednocześnie, jako autorzy, wierzymy, że Kodeks ten trafi do szerokiego grona odbiorców i tym samym w znacznym stopniu przyczyni się do rozpowszechnienia i zwiększenia świadomości społecznej w podejmowanej tematyce – podsumowują we wstępie autorzy opracowania.

Pełna wersja opracowania do pobrania > tutaj <

(rup) pp / Źródło: MRiRW